Thị trường chứng khoán: Càng nhiều hàng hóa, càng cần luật chơi chặt chẽ

Điều quan trọng nhất với thị trường chứng khoán Việt Nam lúc này là phải đảm bảo sự minh bạch, rõ ràng, trách nhiệm đối với các chủ thể hoạt động trên thị trường.

Nếu tính từ khi Ủy ban chứng khoán nhà nước được thành lập thì đến nay Thị trường chứng khoán Việt Nam đã có 20 năm tuổi. Tính tại thời điểm 15/11, tổng giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt 75,61 tỷ USD, xấp xỉ 38% GDP. Chỉ riêng số nhà đầu tư nước ngoài, kể cả cá nhân và tổ chức đã lên đến con số 20 nghìn.

Liệu sức hấp dẫn của chứng khoán Việt Nam có giảm đi vì cạnh tranh từ các thị trường đầy sung mãn trong khu vực như Indonesia hay Malaysia? Những gì diễn ra tại cuộc hội ngộ các thành viên, đối tác đầu tiên với nhà quản lý thị trường mới đây tại Sở giao dịch chứng khoán TPHCM (HOSE) cho thấy không phải ngẫu nhiên mà giới đầu tư ngoại lại muốn gắn bó cùng chứng khoán Việt Nam đến vậy.

Sẽ hấp dẫn hơn khi mở rộng quy mô và được nâng hạng từ cận biên lên mới nổi

Theo một khảo sát mới đây do HOSE và Nhà cung cấp thông tin tài chính StoxPlus thực hiện đối với 115 quỹ đầu tư, trong đó 75 quỹ đang quản lý tổng tài sản hơn 2.400 tỷ USD và có 10,8 tỷ USD đã phân bổ cho thị trường Việt Nam, 83% các nhà quản lý quỹ được hỏi đều trả lời sẽ nâng mức đầu tư rót vào chứng khoán Việt Nam khi thị trường này được nâng hạng từ thị trường cận biên (frontier market) lên thị trường mới nổi (emerging market).

Ông Dominic Scriven – Chủ tịch Dragon Capital cho biết: “Khi dự 1 hội thảo lớn tại Hong Kong về các thị trường chứng khoán tại Châu Á cách đây 2 tháng, tôi thấy phòng hội thảo về Thị trường chứng khoán Việt Nam là đông người tham gia nhất. Nhưng theo tôi đánh giá, chỉ 15% trong đó quyết định đầu tư vào thị trường Việt Nam. Vì sao lại ít như vậy? Tôi nghĩ cũng do quy mô thị trường Việt Nam còn nhỏ, chưa thể hấp thụ được lượng vốn lớn. Đã từng có quỹ đầu tư quản lý cả nghìn tỷ đô la muốn rót vốn vào chứng khoán Việt Nam nhưng không thành vì quy mô thị trường không đáp ứng được nhu cầu của Quỹ”.

Đáp lại mong mỏi của nhà đầu tư ngoại, Nghị định 60 đã và đang mở ra cơ hội đưa thêm một lượng cổ phiếu không nhỏ lên sàn chứng khoán. Cùng với đó là hàng loạt sản phẩm chứng khoán phái sinh khác sẽ lần lượt ra đời trong nay mai. Và kỳ vọng về 1 thị trường với thanh khoản lớn dần trở thành hiện thực với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Nhưng liệu chỉ tăng cung và nâng hạng thôi thì chứng khoán Việt Nam sẽ duy trì phong độ hấp dẫn vốn ngoại tới khi nào? Với các nhà tư vấn, nhà đầu tư và cả cơ quan quản lý thị trường, mọi chuyện không chỉ đơn giản có vậy.

Cần tăng thẩm quyền thanh tra và xử lý vi phạm cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước

Trước những than phiền của nhà đầu tư xung quanh các vi phạm và xử lý vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán, Ông Vũ Bằng, Chủ tịch Ủy ban chứng khoán Nhà nước (SSC) thừa nhận: đúng là hiện nay mức xử phạt hành chính của thị trường chứng khoán Việt Nam còn thấp, và không ít trường hợp phải dựa vào xử lý hình sự để tăng tính răn đe.

“Vấn đề là thẩm quyền của SSC trong công tác thanh tra và xử lý vi phạm chứng khoán còn hạn chế. Cơ chế tiếp cận tài khoản ngân hàng, tiếp cận thư điện tử của các bên liên quan… để phát hiện dấu vết vi phạm chưa thuận lợi. Chỉ khi tập hợp được đầy đủ bằng chứng và tài liệu cần thiết thì mới có thể chuyển sang cơ quan công an xử lý. Ủy ban chứng khoán đã nhiều lần xin bổ sung thẩm quyền này vào Luật chứng khoán nhưng chưa được. Trong lần bổ sung, sửa đổi Luật chứng khoán sắp tới, chúng tôi sẽ tiếp tục đưa ra kiến nghị này”, ông Vũ Bằng chia sẻ.

Cũng theo ông Vũ Bằng, khó khăn không chỉ dừng lại ở đó, ngay cả khâu phát hiện, tư vấn và yêu cầu doanh nghiệp niêm yết thực hiện đúng các quy định về quản trị và minh bạch tài chính cũng đang bị quá tải. Theo đó, hiện chỉ có chưa tới 30 công ty kiểm toán được chấp thuận kiểm toán cho 700 doanh nghiệp niêm yết hiện nay. Như vậy, công tác kiểm toán thật sự khó mà được thực hiện một cách chỉn chu. SSC do đó cũng đau đầu với việc quản lý công tác kiểm toán để hạn chế tiêu cực, bảo vệ nhà đầu tư.

Cần tăng cường giám sát từ khi công ty đại chúng muốn niêm yết

Để giảm đi phần nào gánh nặng thanh tra, giám sát cho cơ quan quản lý thị trường chứng khoán cũng như đưa các quy tắc của Việt Nam đến gần hơn với chuẩn mực quốc tế, ông Trần Đình Cường – Tổng Giám đốc Công ty Kiểm toán Ernst & Young Việt Nam kiến nghị thay vì hình sự hóa các vi phạm chứng khoán, hãy tăng nặng mức xử phạt hành chính và hoàn thiện thêm hệ thống “cửa chặn” để sàng lọc doanh nghiệp trước khi niêm yết.

Ông Cường cho hay, các bản cáo bạch của doanh nghiệp hiện chưa đòi hỏi phải có xác nhận của kiểm toán. Trong khi đó, hiện chúng ta đã có khoảng 700 công ty trên sàn niêm yết và 300 doanh nghiệp khác đăng ký giao dịch tại UPCOM. Đã đến lúc cần phải có cửa chặn như thông lệ quốc tế để các giao dịch và công tác quản lý giao dịch chứng khoán của các doanh nghiệp ấy về sau đỡ gặp rủi ro hơn.

Trong khi đó, với vai trò là nhà tư vấn – môi giới đầu tư nổi tiếng, ông Nguyễn Duy Hưng – Chủ tịch HĐQT Công ty chứng khoán Sài Gòn (SSI) khẳng định thị trường chứng khoán không phải là cái chợ đánh bạc cao cấp. Đa số nhà đầu tư hiện nay đều có hiểu biết tương đối về chứng khoán, đều biết rõ hàng nào tốt, hàng nào chưa tốt. Nghĩa là nhà đầu tư cũng biết rõ rủi ro mình đang đối mặt.

“Có những thông tin đến với nhà đầu tư chưa đầy đủ, nhưng cũng có những thông tin nhà đầu tư cố tình không hiểu, chỉ nghĩ rằng mình vẫn có thể kiếm được lời lãi nếu nhanh chân hơn người khác. Đến lúc rủi ro xảy ra thì “ăn vạ” nhà quản lý. Do đó, nhà đầu tư cũng phải tự bảo vệ mình trước khi mong chờ sự bảo vệ từ cơ quan chức năng lúc sự đã rồi”, ông Hưng bày tỏ quan điểm.

Tất nhiên, vẫn còn nhiều đề đạt khác với kỳ vọng chứng khoán Việt Nam ngày một hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư như: mở room, áp dụng thêm nhiều chuẩn mực kế toán phổ biến khác trên thế giới, đưa doanh nghiệp quy mô lớn lên sàn, nghiên cứu bổ sung thêm sản phẩm mới…

20 năm, có thể là dài với một đời người. Nhưng với Thị trường chứng khoán Việt Nam thì vẫn còn rất trẻ, và còn rất nhiều tiềm năng phát triển ở phía trước.

Phương Hiền