Vai trò của hướng tiến công Đông Nam trong Chiến dịch Hồ Chí Minh

Thượng tướng Nguyễn Tân Cương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng phát biểu khai mạc tại hội thảo. Ảnh: VGP/Mạnh Hùng

Hội thảo nhằm khẳng định tầm nhìn chiến lược, chủ trương đúng đắn và sự lãnh đạo tài tình, sáng tạo của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương; sự chỉ đạo, chỉ huy, điều hành chiến dịch xuất sắc của Bộ Quốc phòng; phân tích làm rõ quá trình chuẩn bị chiến trường, tổ chức lực lượng, thế trận trong Chiến dịch Hồ Chí Minh nói chung, nhất là hướng Đông Nam trên địa bàn Đồng Nai. 

Ban tổ chức Hội thảo cho biết đã nhận được hơn 80 báo cáo, tham luận của các lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng; các cơ quan Trung ương, địa phương; các tướng lĩnh, sĩ quan, nhân chứng lịch sử, nhà khoa học trong và ngoài Quân đội.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thượng tướng Nguyễn Tân Cương, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Trưởng ban Chỉ đạo hội thảo cho biết: Cách đây 46 năm, thực hiện quyết tâm chiến lược của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh, quân và dân ta đã mở đòn tiến công hướng Đông Nam trên địa bàn Đồng Nai trong Chiến dịch Hồ Chí Minh và giành được thắng lợi quan trọng, góp phần làm nên Đại thắng mùa Xuân 1975, giải phóng Sài Gòn - Gia Định, thống nhất đất nước, kết thúc vẻ vang sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Cùng với thời gian, giá trị của thắng lợi trên hướng Đông Nam Chiến dịch Hồ Chí Minh ngày càng được khẳng định, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc.

Thượng tướng Nguyễn Tân Cương cho rằng, hướng Đông Nam trong Chiến dịch Hồ Chí Minh là hướng được Mỹ và chính quyền ngụy Sài Gòn tổ chức lực lượng phòng ngự mạnh, gồm các đơn vị: Lữ đoàn 468 lính thủy đánh bộ; Lữ đoàn 1 và 4, Liên đoàn 33 biệt động quân; 18 tiểu đoàn bảo an, 4 thiết đoàn xe tăng và xe bọc thép, 62 khẩu pháo lớn các loại. Toàn bộ lực lượng được bố trí thành 3 tuyến phòng thủ: Tuyến vòng ngoài (tuyến phòng ngự mạnh nhất của địch) được xây dựng thành từng cụm dựa vào các căn cứ lớn, có công sự vững chắc từ đông Biên Hòa theo trục đường số 1 đến Trảng Bom và từ căn cứ Long Bình theo trục đường số 15 qua Long Thành tới Vũng Tàu. Tuyến trung gian, kéo dài từ Thủ Đức đến bến phà Cát Lái do lực lượng địa phương đảm nhiệm. Tuyến trong cùng do lực lượng địa phương và các lực lượng của “biệt khu Thủ đô” đảm nhiệm.

Để phá vỡ tuyến phòng ngự Đông Nam Sài Gòn của địch, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 xác định quyết tâm, tập trung lực lượng chủ yếu gồm: Sư đoàn 304, Sư đoàn 325, Lữ đoàn xe tăng 203, Sư đoàn phòng không 673, Lữ đoàn pháo binh 164, thực hành đột phá trên hướng chủ yếu từ điểm cao 43 đến ngã ba Phước Lộc (Nam thị trấn Long Thành) theo hướng đường 15, ngã ba Long Bình, cầu Xa Lộ vào Sài Gòn. Mũi đột kích chủ yếu đánh vào căn cứ Nước Trong, Long Bình, cầu Xa Lộ do Sư đoàn 304 đảm nhiệm. Mũi quan trọng đột kích Chi khu Long Thành, Chi khu Nhơn Trạch, thành Tuy Hạ, Cát Lái do Sư đoàn 325 đảm nhiệm. Hướng thứ hai do Sư đoàn 3 đảm nhiệm, đột phá Chi khu Đức Thạnh, các thị xã Bà Rịa, Vũng Tàu.

Vào 17h ngày 26/4/1975, cuộc tiến công của quân và dân ta trên hướng Đông Nam mở màn Chiến dịch Hồ Chí Minh. Sau 3 ngày đêm chiến đấu, quân và dân ta ở hướng Đông Nam đã đánh sập hệ thống phòng ngự của quân đội ngụy Sài Gòn trên địa bàn Đồng Nai, chiếm giữ các cầu Xa Lộ, Đồng Nai, Sài Gòn, sông Buông, tạo điều kiện cho hướng mũi tiến công, đặc biệt là lực lượng của Quân đoàn 2 nhanh chóng đánh chiếm dinh Độc Lập, bắt giữ nội các chính quyền ngụy Sài Gòn, buộc Tổng thống Dương Văn Minh phải tuyên bố đầu hàng không điều kiện trên đài phát thanh vào trưa 30/4/1975.

Bí thư Tỉnh ủy Đồng Nai Nguyễn Phú Cường phát biểu tại hội thảo. Ảnh: VGP/Mạnh Hùng

Tại hội thảo, Bí thư Tỉnh ủy Đồng Nai Nguyễn Phú Cường cho biết, Đồng Nai là địa phương giàu truyền thống đấu tranh cách mạng. Trong kháng chiến, địa bàn Đồng Nai đã ghi nhận nhiều sự kiện lịch sử quan trọng: Là nơi ra đời Chi bộ Đảng Cộng sản Phú Riềng - tổ chức cộng sản đầu tiên ở miền Đông Nam bộ (10/1929). Đây cũng là nơi thành lập Trung ương Cục miền Nam ở Chiến khu Đ (tháng 10/1961); đồng thời là nơi diễn ra trận đánh Mỹ đầu tiên ở miền Nam (ngày 7/7/1959).

Ông Cường cho rằng, hướng Đông Nam trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong Chiến dịch Hồ Chí Minh do Quân đoàn 2 đảm nhiệm. Thắng lợi của Quân đoàn 2 trên hướng Đông Nam góp phần tạo thế và lực, tạo tiền đề mở Chiến dịch Hồ Chí Minh đúng thời điểm (26/4/1975); đồng thời, phối hợp chặt chẽ với lực lượng trên các hướng nhanh chóng đè bẹp sự kháng cự của Quân đội Sài Gòn, đánh chiếm dinh Độc Lập, bắt giữ nội các chính quyền Sài Gòn, giải phóng Sài Gòn - Gia Định. Đặc biệt, góp phần to lớn vào thắng lợi quyết định của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: VGP/Mạnh Hùng

Theo Thiếu tướng Nguyễn Hoàng Nhiên, Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, hội thảo góp phần phát huy hơn nữa kinh nghiệm và bài học lịch sử, thiết thực vận dụng trong xây dựng, củng cố lực lượng, thế trận quốc phòng - an ninh trên địa bàn phòng thủ tỉnh, thành phố. Đồng thời, hội thảo còn góp phần tăng cường công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa các lực lượng do quân đội làm nòng cốt, nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Mạnh Hùng