Cái khó “bó” thư viện cơ sở ở TPHCM

Một buổi sinh hoạt bạn đọc tại Thư viện quận Phú Nhuận. Ảnh: Báo SGGP

Thiếu đủ thứ

Toàn TPHCM hiện có 24 thư viện quận, huyện trong đó 9 thư viện là có trụ sở riêng (đa phần là nhà cấp 4 đã xuống cấp), 15 thư viện còn lại chỉ là 1 phòng đọc sách nhỏ nằm trong khuôn viên trung tâm văn hóa. Thậm chí một số trường hợp còn bị xếp vào góc chân cầu thang, không có đủ không gian để bày sách chứ chưa nói đến các hoạt động chức năng bình thường nhất của một thư viện.

Tính cả năm 2016, tất cả 24 thư viện nhận khoảng 20.000 bản sách, trung bình mỗi thư viện có hơn 850 bản sách. Trong đó, sách tặng từ các nhà tài trợ, sách nhà nước đặt hàng… chiếm đến khoảng 70% nguồn sách khiến tính đa dạng trong nội dung sách của các thư viện hầu như không có, thiếu sức thu hút bạn đọc.

Về nhân sự, trung bình mỗi thư viện có 2 người nhưng có đến 9 thư viện chỉ có 1 người phụ trách, mỗi khi có công tác đột xuất, đi học lớp nghiệp vụ, lấy sách… xem như thư viện đóng cửa ngừng hoạt động. Đó là chưa kể việc tuyển chọn nhân sự cho thư viện cũng chưa được chú trọng.

Kinh phí hoạt động của các thư viện quận huyện tại TP hiện bình quân khoảng 70 triệu đồng/năm bao gồm toàn bộ các khoản chi từ mua sách đến tổ chức các hoạt động… Số tiền trên ngay cả để chi trả cho nhân sự đã là một vấn đề khó khăn chứ chưa nói đến việc bổ sung sách, một hoạt động quan trọng bậc nhất của thư viện.

Đầu năm 2017, Sở VHTT TPHCM yêu cầu các thư viện quận huyện phải đạt mức bổ sung sách tối thiểu 1.500 bản/năm, thu hút từ 15.000 đến 20.000 lượt bạn đọc một năm. Tuy rằng con số trên vẫn chưa cao và cách làm trên mới chỉ mang tính ứng phó. Về lâu dài, hệ thống thư viện quận huyện muốn phát triển cần có những hướng đi mới như tách thành thư viện độc lập, có con dấu, tài khoản riêng. Và cuối cùng là chính sách đào tạo, sử dụng và đãi ngộ nguồn nhân lực.

Có nơi thư viện bị xem là chỗ để “an dưỡng” của những người sắp nghỉ hưu hoặc không có chỗ sắp xếp công tác. Những thủ thư này xem công tác thư viện như một dạng bảo vệ, sáng mở chiều đóng, các hoạt động liên quan đến sách hầu như không có.

Ở một số trung tâm khác, vấn đề nhân sự được chú trọng hơn nhưng lại vấp phải rào cản về chế độ chính sách, mức lương của thủ thư thư viện quận huyện hiện được xem là quá thấp so với các bộ phận khác, chế độ phụ cấp độc hại cũng quá ít, chỉ khoảng từ 2.000-4.000 đồng/người/ngày.

Cần cách làm sáng tạo, nhiệt huyết

Có một nghịch lý đang xảy ra với các thư viện quận huyện tại TPHCM là thường các thư viện vùng ven lại làm tốt hơn các thư viện trung tâm.

Điển hình Thư viện Quận 1 tọa lạc tại Trung tâm Văn hóa quận 1 số 6 Mạc Đĩnh Chi, phường Bến Nghé (Quận 1). Nằm tại một vị trí đẹp nhưng hoạt động của thư viện lại gần như là con số không, khi vị trí của thư viện chỉ cách Thư viện Khoa học tổng hợp TPHCM, thư viện lớn nhất miền Nam chỉ chưa đến 2km. Xung quanh thư viện là một loạt các nhà sách quy mô từ lớn đến rất lớn và thậm chí chỉ cách đó chưa đầy 5 phút đi bộ là Đường sách TPHCM.

Trong khi đó, ở một số thư viện vùng ven lại có hoạt động rất sôi nổi. Được đánh giá là năng nổ nhất trong mạng lưới thư viện quận huyện nhiều năm qua là Thư viện Quận 6. Thư viện này đã khéo léo sử dụng lợi thế vị trí nằm cạnh Công viên Phú Lâm để tổ chức hoạt động “Phục vụ sách tại công viên”. Hoạt động này hiện nay đã nhận được sự ủng hộ của đông đảo người dân khu vực xung quanh.

Ngoài ra, Thư viện Quận 6 cùng với các Thư viện Quận 5, quận Tân Phú còn tổ chức hoạt động phục vụ lưu động điểm sách tại các trường học. Các thư viện chọn sách, soạn bài giới thiệu, chọn diễn giả… nhà trường bố trí mặt bằng, sắp xếp học sinh tham gia… các chương trình giúp nâng cao niềm yêu thích văn hóa đọc ở lứa tuổi học sinh.

Thư viện Quận 12 hiện đang duy trì và mở rộng hình thức phòng đọc sách phục vụ công nhân tại các khu nhà trọ với kinh phí khoảng 20 triệu đồng mỗi phòng. Trong đó phần sách do Liên đoàn Lao động quận vận động từ nhiều nguồn; phần kệ sách, đèn, quạt, phí bảo dưỡng… do trung tâm văn hóa quận hỗ trợ. Đảng ủy, UBND các phường hỗ trợ bàn ghế, các chủ trọ bố trí không gian đọc, sắp xếp thời gian phù hợp với điều kiện của công nhân khu trọ… các thủ thư thực hiện việc chọn sách, giới thiệu sách hay, mới đến công nhân, tư vấn sách hợp nhu cầu. Mô hình phòng đọc sách khu nhà trọ đã đáp ứng đúng nhu cầu giải trí của công nhân vốn khó có điều kiện lên thư viện nên đã nhận được hưởng ứng tích cực.

Cũng với hình thức phục vụ công nhân, thư viện quận Thủ Đức lại có cách làm khác khi đưa sách lên các xe cơ động để mang trực tiếp đến phục vụ các khu nhà trọ công nhân.

Theo Th.s Nguyễn Thị Như Trang, Phòng Xây dựng phong trào (Phòng Mạng lưới Thư viện), Thư viện Khoa học tổng hợp TPHCM thì hoạt động thư viện cơ sở hiện thiếu ổn định nghiêm trọng. Do đặc thù thư viện hiện là một phần của trung tâm văn hóa quận, huyện, việc thư viện hoạt động tốt hay không hoàn toàn phụ thuộc vào sự quan tâm của ban giám đốc trung tâm.

Các thư viện hoạt động mạnh, có nhiều chương trình thiết thực đều là các thư viện có sự hỗ trợ nhiệt tình từ ban giám đốc trung tâm.

PN (Theo Báo SGGP)