Giáo dục đại học: Yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng nguồn nhần lực, hướng đến trung tâm tài chính quốc tế

Để đạt được mục tiêu này, cần một chiến lược phát triển đồng bộ ở nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế - xã hội, trong đó giáo dục đại học được các chuyên gia kinh tế - xã hội đánh giá là điều kiện cần để góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, từ đó làm tiền đề, trụ cột vững chắc để phát triển TPHCM trở thành một đô thị văn minh, hiện đại, trung tâm đổi mới sáng tạo, năng động, hội nhập đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, có vị trí nổi trội ở khu vực Đông Nam Á, nằm trong nhóm 100 thành phố toàn cầu, đáng sống và có hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của thế giới.

Xoay quanh nội dung này, phóng viên Báo Điện tử Chính phủ có cuộc phỏng vấn ThS.  Đoàn Ngọc Duy, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Hoa Sen (TPHCM).

Để trở thành siêu đô thị và trung tâm tài chính quốc tế, theo ông vai trò và trách nhiệm của ngành giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng sẽ cần phải đổi mới, sáng tạo như thế nào?

Ông Đoàn Ngọc Duy: Giáo dục đại học chính là "trục kết nối" giữa chiến lược phát triển con người và chiến lược phát triển chung của thành phố. Khi TPHCM được xác định là trung tâm tài chính quốc gia, là "đầu tàu" dẫn dắt kinh tế - xã hội của cả nước, thì chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực trình độ cao, có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế, trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của Thành phố và quốc gia.

Trong dự thảo báo cáo Chính trị Đại hội Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030, Thành phố không chỉ phát triển kinh tế mà còn hướng tới đô thị văn minh, sáng tạo, đa trung tâm, trong đó giáo dục và y tế là hai trụ cột ưu tiên hàng đầu. Đây là tầm nhìn rất nhân văn và tiến bộ: xây dựng siêu đô thị không chỉ bằng hạ tầng, mà bằng chất lượng con người và năng lực sáng tạo của xã hội.

Ở góc độ của các cơ sở đào tạo đại học, chúng tôi nhìn nhận rằng giáo dục đại học phải đóng vai trò dẫn dắt chuyển đổi cơ cấu lao động, từ lao động giản đơn sang lao động sáng tạo, từ "học để làm việc" sang "học để thích ứng và đổi mới". Khi nền kinh tế dịch chuyển mạnh sang tài chính, công nghệ và dịch vụ giá trị cao, các trường đại học không chỉ cung cấp nhân lực mà phải trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và tri thức – nơi tạo ra các mô hình, ý tưởng và giải pháp giúp đô thị vận hành thông minh và phát triển bền vững.

Đó cũng là lý do TPHCM cần một chiến lược phát triển giáo dục đại học gắn với quy hoạch đô thị và chiến lược kinh tế vùng. Khi đô thị hóa đi đôi với tri thức hóa, siêu đô thị sẽ không chỉ lớn về quy mô mà còn cao về tầm vóc văn minh - sáng tạo - nhân bản.

TPHCM hiện có hơn 60 trường đại học, đóng vai trò quan trọng trong đào tạo, mỗi năm cung cấp cho thị trường lao động cả nước hàng chục ngàn nhân sự chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời là trung tâm nghiên cứu khoa học hàng đầu, từng bước hội nhập với nền giáo dục đại học trên thế giới.

Không chỉ phát triển về số lượng, các trường ĐH ở TPHCM cũng đầu tư vào chất lượng đào tạo, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học. Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM đã ký bàn giao các đề án thành phần 1, 3, 5, 8 thuộc Đề án tổng thể đào tạo nhân lực trình độ quốc tế giai đoạn 2020-2035 của UBND TPHCM.

Hiện, 51 cơ sở giáo dục ĐH tham gia Hội đồng Hiệu trưởng các trường ĐH trên địa bàn TPHCM nhằm giúp UBND thành phố chỉ đạo, triển khai thực hiện một số nội dung về việc nâng cao chất lượng giáo dục ĐH, cung ứng nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong đó, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, cán bộ quản lý ngành, lĩnh vực theo định hướng phát triển TPHCM trở thành trung tâm công nghiệp, dịch vụ, tài chính, ngân hàng, khoa học và giáo dục lớn nhất cho cả nước và khu vực; từng bước tham gia thị trường lao động kỹ thuật cao trong khu vực Đông Nam Á và quốc tế.

Trong giai đoạn mới, theo ông cần phải có những mối liên kết nào giữa giáo dục và mục tiêu chung của Thành phố?

Ông Đoàn Ngọc Duy: Một siêu đô thị không chỉ lớn về quy mô hạ tầng mà phải cao về tầm văn minh và năng lực sáng tạo. Nếu coi giao thông, năng lượng là "mạch máu" của đô thị, thì giáo dục chính là "hệ thần kinh" và "hạ tầng mềm" giúp đô thị vận hành thông minh, nhân văn, hội nhập.

Tầm nhìn ấy nhất quán với định hướng của Thành phố là phát triển đô thị đa trung tâm, kinh tế số – đổi mới sáng tạo, gắn với trung tâm tài chính quốc tế, chuyển dịch cơ cấu theo công nghệ cao và logistics thông minh. Giáo dục đại học vì vậy phải là trục kết nối giữa chiến lược phát triển con người và chiến lược phát triển đô thị.

Theo tôi để nâng cao hiệu quả của đào tạo đại học cần tập trung vào 4 lớp liên kết then chốt sau:

Thứ nhất, liên kết thể chế – chính sách: Cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 31-NQ/TW và Nghị quyết 98/2023/QH15 cho phép Thành phố thí điểm mạnh về tự chủ, hợp tác công–tư trong giáo dục, khoa học–công nghệ. Đại học cần chủ động "đi cùng chính sách": đồng thiết kế chuẩn đầu ra với ngành tài chính, công nghệ, dịch vụ; triển khai đồng bộ micro-credentials, chuẩn kỹ năng số, và mô hình co-op (học kỳ làm việc có lương) để rút ngắn quãng đường từ lớp học đến thị trường.

Thứ hai, liên kết không gian – ngành nghề: Khi Thành phố hình thành các hành lang đổi mới sáng tạo từ khu đô thị phía Đông đến các cực công nghiệp – dịch vụ – cảng biển, đồng thời phát triển siêu cảng số – logistics thông minh và trung tâm tài chính quốc tế, đại học phải "neo" chương trình vào các cụm này: tài chính số – fintech, phân tích dữ liệu, AI ứng dụng; quản trị chuỗi cung ứng – logistics; công nghiệp sáng tạo, du lịch sự kiện; sức khỏe – dịch vụ y tế. Đây là cách giáo dục đồng pha với cấu trúc siêu đô thị thay vì chạy sau nhu cầu.

Thứ ba, liên kết hệ sinh thái đổi mới sáng tạo: TPHCM đã thuộc top 5 hệ sinh thái khởi nghiệp của Đông Nam Á, đứng thứ 2 về fintech, tạo nền cho mô hình university-as-a-hub: đại học là bến nối startup - quỹ đầu tư - doanh nghiệp. Khi đô thị hóa đi cùng tri thức hóa, trường đại học cần vận hành living labs (phòng thí nghiệm đô thị) để giải bài toán thật của đô thị: giao thông thông minh, tài chính xanh, du lịch - văn hóa số, quản trị dữ liệu đô thị.

Thứ tư, liên kết chuẩn mực - quốc tế hóa: Với Đại học Hoa Sen, chúng tôi duy trì và mở rộng ACBSP, ASIIN, QS Stars cùng các chương trình liên kết quốc tế, trao đổi học thuật. Đây là cam kết chất lượng ổn định và chuẩn quốc tế, khẳng định vị thế "một đại học quốc tế của người Việt" qua đó, cung ứng công dân toàn cầu cho siêu đô thị, những người vừa tinh thông chuyên môn, vừa có năng lực hành động vì cộng đồng.

Vì vậy, khi TPHCM bước vào thời kỳ siêu đô thị, trung tâm tài chính, Hoa Sen không chỉ "sẵn sàng thích ứng" mà chủ động dẫn dắt ở phần việc của giáo dục: chương trình mở đa ngành theo chuẩn quốc tế. Đó là thực học gắn thực nghiệp (co-op, thực tập trả lương, dự án đô thị); AI Lab và venture studio cho sinh viên–doanh nghiệp; cơ chế tín chỉ linh hoạt để người học học suốt đời. Đô thị cần nhân lực biết sáng tạo, biết phụng sự và đó là định hướng nhất quán mà đại học Hoa Sen theo đuổi.

TPHCM đang hướng tới phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho kỷ nguyên tài chính - công nghệ. Theo ông, đâu là yếu tố cốt lõi để hiện thực hóa mục tiêu này?

Ông Đoàn Ngọc Duy: Cốt lõi của nguồn nhân lực chất lượng cao là "năng lực thích ứng - sáng tạo - hội nhập" và yếu tố quyết định chính là môi trường học tập gắn với thực tiễn.

Tôi có thể lấy ví dụ từ kinh nghiệm đào tạo ở Đại học Hoa Sen. Hoa Sen tiếp tục kiên định triết lý giáo dục khai phóng cùng định hướng Tôn trọng sự khác biệt, Trao quyền cho sự xuất sắc. Tập trung đào tạo theo 4 cụm ngành chiến lược mà Thành phố và Chính phủ đều xem là động lực phát triển: Kinh doanh - Quản lý - Công nghệ - Sáng tạo.

Đồng thời, chúng tôi hướng đến mô hình trường đại học như trung tâm kết nối giữa nhà trường, doanh nghiệp và đô thị, giúp sinh viên học đi đôi với hành, cập nhật liên tục với sự chuyển động của nền kinh tế. Hoa Sen đang phát triển mô hình AI Lab for Startups, kết nối sinh viên với doanh nghiệp và nhà đầu tư, tạo ra một hệ sinh thái học tập - khởi nghiệp - sáng tạo ngay trong khuôn viên đại học.

Kết quả thực tế đã phản ánh rõ chất lượng đó. Trong đợt tốt nghiệp vừa rồi của HSU, khoảng 95% sinh viên tốt nghiệp năm nay đã có việc làm, trong đó nhiều ngành đạt 100% sinh viên có việc làm trước khi nhận bằng.

Đặc biệt, tỉ lệ sinh viên làm việc đúng chuyên ngành đào tạo đạt mức cao, nhiều ngành từ 75% đến trên 90%, trong đó Nghệ thuật số, Thiết kế nội thất, Quản trị kinh doanh có tới hơn 90% tân khoa có việc đúng chuyên môn.

Khảo sát tháng 6/2025 cũng cho thấy 21% tân khoa đang làm việc tại các doanh nghiệp nước ngoài hoặc có yếu tố nước ngoài, và ở các ngành như quản trị khách sạn, quản trị nhà hàng, kế toán, kỹ thuật phần mềm… tỉ lệ này đạt khoảng 50%.

Những con số đó khẳng định rằng, nếu đại học gắn liền với doanh nghiệp và xã hội, thì nguồn nhân lực chất lượng cao không phải là mục tiêu xa, mà là thành quả thực tế và bền vững.

Bên cạnh đó, HSU đang phát triển mô hình AI Lab for Startups, kết nối sinh viên với doanh nghiệp và nhà đầu tư, tạo ra một hệ sinh thái học tập - khởi nghiệp - sáng tạo ngay trong khuôn viên đại học.

35 năm qua, Hoa Sen đã chứng minh rằng một trường đại học tư thục Việt Nam hoàn toàn có thể đạt chuẩn quốc tế, và trong giai đoạn tới, HSU sẽ tiếp tục đồng hành cùng Thành phố - đào tạo nguồn nhân lực có tư duy toàn cầu, kỹ năng số, năng lực sáng tạo và tinh thần khai phóng, sẵn sàng cho kỷ nguyên siêu đô thị và trung tâm tài chính mà TPHCM đang hướng đến.

Hòa chung không khí chào mừng Đại hội Đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 -2030, ông có những chia sẻ như thế nào gửi đến đội ngũ giáo viên và sinh viên?

Ông Đoàn Ngọc Duy: Trong một xã hội đang chuyển mình mạnh mẽ với công nghệ, đô thị hóa và toàn cầu hóa, giáo dục phải là hạt nhân của sự khai sáng và lan tỏa giá trị sống tốt đẹp. Do đó giáo dục không chỉ là lĩnh vực đào tạo tri thức mà còn là nguồn năng lượng lan tỏa tinh thần đổi mới, sáng tạo và hội nhập, những giá trị đã làm nên bản sắc của TPHCM. Đại học Hoa Sen được sinh ra và trưởng thành cùng nhịp phát triển của Thành phố vì thế, trong suốt hành trình phát triển của mình, Hoa Sen luôn gắn với tinh thần tiên phong, đổi mới và sáng tạo của TPHCM.

Tinh thần "tầm từ tâm" của Hoa Sen không chỉ thể hiện trong lớp học, mà còn trong hàng trăm dự án cộng đồng, nghiên cứu ứng dụng, các chiến dịch thiện nguyện, và cả những sáng tạo nghệ thuật – nơi sinh viên học cách hành động vì người khác, vì Thành phố này, và vì đất nước.

Đó chính là cách mà Đại học Hoa Sen góp phần hiện thực hóa định hướng của Thành ủy - xây dựng một trung tâm giáo dục, văn hóa, đổi mới sáng tạo và tài chính của khu vực ASEAN, nơi mỗi công dân đều được phát triển toàn diện về trí tuệ, kỹ năng và nhân cách

Tôi tin rằng, trong kỷ nguyên mới với mục tiêu phát triển thành một trung tâm tài chính quốc tế, trở thành siêu đô thị, khi TPHCM bước vào nhiệm kỳ phát triển mới, ngành giáo dục sẽ tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong, lan tỏa tinh thần tự chủ, nuôi dưỡng ý chí, khát vọng và thúc đẩy năng lực sáng tạo của thế hệ trẻ.

Mỗi sinh viên không chỉ là người học, mà là người kiến tạo tương lai, tự tin, nhân ái và có tầm nhìn toàn cầu. Và khi những giá trị ấy được lan tỏa rộng hơn, TPHCM sẽ không chỉ là trung tâm tài chính, mà còn là trung tâm của tri thức, văn hóa và lòng nhân ái Việt Nam.

Lê Nguyễn (thực hiện)