Nông nghiệp đô thị - Giải pháp phát triển không gian xanh tại TPHCM

Trong gần hai thập kỷ qua, tốc độ đô thị hóa của Việt Nam diễn ra nhanh và mạnh mẽ. Tỉ lệ dân số đô thị tăng nhanh kéo theo những sức ép ngày càng lớn về không gian sống, môi trường, giao thông, hạ tầng kỹ thuật và chất lượng đời sống của cư dân. Nhiều đô thị lớn đang đối mặt với sự thu hẹp không gian xanh, ô nhiễm không khí tăng cao và tác động rõ rệt của biến đổi khí hậu.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, khẳng định, phát triển đô thị hiện đại cần chuyển dịch từ cách tiếp cận truyền thống sang tư duy đô thị bền vững, thông minh, lấy chất lượng sống và cân bằng môi trường làm trọng tâm.

Trong đó, nông nghiệp đô thị nổi lên như một hướng đi chiến lược, vừa đáp ứng nhu cầu thực phẩm an toàn, vừa bổ sung không gian xanh, cải thiện môi trường sinh thái, đồng thời lan tỏa lối sống bền vững, nâng cao ý thức của cộng đồng đô thị. Nhiều mô hình thành công trên thế giới như Singapore với mục tiêu tự chủ 30% nguồn thực phẩm vào năm 2030 nhờ nông nghiệp công nghệ cao trên mái nhà, Nhật Bản với "nông trại trong nhà" ứng dụng AI và IoT, hay Hà Lan với công nghệ nhà kính tiên tiến.

Tại Việt Nam, nhiều mô hình nông nghiệp đô thị như vườn trên mái, thủy canh đã xuất hiện và tạo giá trị. Tuy nhiên, vẫn còn những điểm nghẽn hiện hữu như chính sách chưa hoàn thiện, công nghệ cao chưa dễ tiếp cận, kết nối cung - cầu hạn chế và thiếu hệ sinh thái giữa quản lý, khoa học, doanh nghiệp và người dân, khiến nhiều mô hình kém bền vững.

Tại hội thảo, các chuyên gia đã tập trung vào ba mục tiêu chính để thúc đẩy nông nghiệp đô thị tại Việt Nam: Phát triển mô hình kinh tế và cộng đồng xanh trong các đô thị; ứng dụng công nghệ, mô hình sản xuất mới và giải pháp kỹ thuật phù hợp đô thị; hoàn thiện chính sách và quy hoạch nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp đô thị.

Theo ông Lại Thành Nam, Chủ tịch Liên hiệp khoa học công nghệ xanh Việt Nam, Việt Nam đang đô thị hóa nhanh, với tỷ lệ dân số đô thị dự kiến đạt trên 50% vào năm 2030. Người dân thành phố ngày càng quan tâm đến thực phẩm sạch, an toàn, có nguồn gốc rõ ràng, tạo ra thị trường tiềm năng cho nông nghiệp đô thị.

Các khu vực ven đô, sân thượng, ban công, đất trống trong đô thị có thể được chuyển đổi thành vườn rau, vườn hoa hoặc trang trại nhỏ. Việc này sẽ tạo ra việc làm tại chỗ, giảm chi phí vận chuyển thực phẩm; đồng thời tăng khả năng tự cung cấp thực phẩm, góp phần cải thiện môi trường sống và sức khoẻ cộng đồng.

Trong khi đó, Tiến sĩ Vũ Thị Quyền, Trưởng ngành công nghệ sinh học, Trường Đại học Văn Lang nhìn nhận việc phát triển không gian xanh không chỉ là nhiệm vụ bảo vệ môi trường, mà còn là chiến lược quốc gia nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và thúc đẩy tăng trưởng xanh. TPHCM được đánh giá là phù hợp với mô hình không gian xanh bố trí dọc bờ sông Sài Gòn và mô hình không gian xanh phù hợp.

Theo đó, tại khu vực trung tâm TPHCM, cần khuyến khích xây dựng công trình xanh, phát triển cây xanh trên mái (vườn mái) và tường xanh. Tại các khu dân cư ven kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, ngành chức năng cần tăng cường cây xanh thân gỗ theo kết cấu nhiều tầng tán để tăng khả năng hấp thụ CO2 và giảm thiểu ô nhiễm.

Đồng quan điểm trên, TS. Trần Đình Lý, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TPHCM, cho rằng, TPHCM đang đứng trước thời điểm quan trọng để tái định hình bản sắc đô thị của mình. Không gian xanh và nông nghiệp đô thị hiện đại không chỉ cải thiện môi trường mà còn: Gia tăng khả năng chống chịu của đô thị; nâng cao sức khỏe cộng đồng và tạo nên một phong cách sống văn minh, nhân bản.

Tuy nhiên, TS Trần Đình Lý cũng chỉ ra điểm hạn chế hiện nay, đó là không gian xanh và nông nghiệp hiện đại chỉ thành công khi được vận hành bởi đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Đây là yếu tố đang thiếu nhất tại Việt Nam. Với vai trò cầu nối giữa khoa học - thị trường - chính sách, Trường Đại học Nông Lâm TPHCM (NLU), cam kết tiếp tục đồng hành với thành phố trong đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ và xây dựng hệ sinh thái xanh.

Linh Anh