Cơ hội cho các DN cơ điện trong nước tham gia chuỗi cung ứng đường sắt đô thị

Thông tin trên được đưa ra tại hội thảo chuyên đề "Công nghiệp hỗ trợ cơ khí - điện cho ngành đường sắt đô thị", diễn ra sáng 24/10 tại TPHCM.

Phấn đấu khởi công tuyến metro số 2 cuối năm 2025

Sở Xây dựng TPHCM cho biết, quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị TPHCM sau sáp nhập có tổng cộng 27 tuyến với chiều dài khoảng 1.012km.

Để đảm bảo thực hiện, TPHCM vận dụng Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị. Đơn cử, thời gian thực hiện dự án tuyến metro số 1 giảm từ 3 đến 6 tháng; chỉ định thầu tư vấn tuyến metro số 2 giảm khoảng 12 tháng so với phương án đấu thầu quốc tế trước đây. Đặc biệt, dự án bỏ qua bước lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, giảm từ 3 - 5 năm và được lập ngay bước báo cáo nghiên cứu khả thi.

Với các cơ chế đặc thù này, TPHCM phấn đấu khởi công tuyến metro số 2 cuối năm 2025. Đối với các tuyến còn lại, Thành phố phấn đấu khởi công đồng loạt 9 tuyến từ cuối năm 2027, hoàn thành 355km vào năm 2035.

TPHCM đặt mục tiêu đến năm 2035, đường sắt đô thị góp phần đảm nhận từ 30 - 40% nhu cầu đi lại của người dân. Sau năm 2045, tỷ lệ này sẽ là 40 - 50%, góp phần hình thành hệ thống hạ tầng giao thông đô thị hiện đại với "xương sống" là mạng lưới đường sắt đô thị, góp phần giảm ùn tắc giao thông, phát triển đô thị xanh, bền vững, hiện đại.

Cơ hội cho DN trong nước tham gia chuỗi cung ứng đường sắt đô thị

Ông Trần Thành Trọng, Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp cơ khí - điện TPHCM (HAMEE), cho biết: Các doanh nghiệp cơ khí - điện Việt Nam đã có đủ năng lực để đảm nhiệm việc lắp đặt hệ thống phụ trợ cho đường sắt đô thị, như toàn bộ hệ thống cấp nguồn điện, hệ thống máy phát điện dự phòng, hệ thống thông gió, hệ thống điều khiển tự động ngoại vi, hệ thống PCCC và thang máy. Tuy nhiên, với các thiết bị phức tạp như toa xe, ray đường sắt..., cần có sự phối hợp và đầu tư ngay từ bây giờ.

Theo HAMEE, để tận dụng cơ hội từ các dự án đường sắt đô thị trong nước, các doanh nghiệp cần đầu tư chiều sâu vào công nghệ, chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng nhân lực và đẩy mạnh liên kết giữa các nhà cung ứng trong nước với nhà thầu quốc tế. Đồng thời, cần sự tham gia dẫn dắt của các doanh nghiệp lớn để xây dựng chuỗi cung ứng nội địa có năng lực cạnh tranh.

Đại diện HAMEE cũng đề nghị các cơ quan chức năng, đặc biệt là Ban Quản lý Đường sắt đô thị TPHCM, ưu tiên sử dụng sản phẩm, dịch vụ do doanh nghiệp trong nước sản xuất, nhằm giảm chi phí đầu tư, vận hành, bảo trì và tăng tính tự chủ cho ngành đường sắt quốc gia.

Đối với những hạng mục bắt buộc sử dụng thiết bị nhập khẩu, HAMEE kiến nghị cần có quy định ràng buộc lộ trình chuyển giao công nghệ, vận hành và bảo trì cho doanh nghiệp trong nước.

Phó Chủ tịch HAMEE Trần Thành Trọng cho biết, Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và Nghị định 24/2024/NĐ-CP hiện hành cũng đã quy định ưu đãi cho sản phẩm sản xuất trong nước theo tỷ lệ nội địa hóa. Bên cạnh đó, Điểm c, Khoản 3, Điều 7 của Nghị quyết 188/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc thù phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TPHCM cũng yêu cầu: "Tổng thầu, nhà thầu phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp".

Theo ông Trần Võ Anh Minh, Phó Trưởng phòng Quản lý đường sắt đô thị (Sở Xây dựng TPHCM), hiện có nhiều nhà đầu tư khối doanh nghiệp tư nhân trong nước quan tâm đầu tư hệ thống metro tại TPHCM. Đơn cử như Tập đoàn Trường Hải cùng đối tác Công ty Hyundai Rotem quan tâm tham gia đầu tư, xây dựng tuyến Metro số 2 đoạn Bến Thành - Tham Lương, đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm và đoạn Thủ Thiêm - Long Thành; Tập đoàn Sovico quan tâm nghiên cứu tuyến đường sắt đô thị số 4...

Sẵn sàng cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành đường sắt

Theo các chuyên gia, cùng với việc đầu tư chiều sâu vào công nghệ, chuẩn hóa quy trình sản xuất thì việc nâng cao chất lượng nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu tư ngành đường sắt đô thị cũng rất quan trọng.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Khoa, Giảng viên Khoa kỹ thuật giao thông (Trường Đại học Bách khoa – Đại học Quốc gia TPHCM ) dự báo, giai đoạn năm 2025 - 2030, ngành đường sắt cần đào tạo ít nhất 35.000 nhân lực chất lượng cao, trong đó bao gồm khoảng 14.000 người trình độ đại học và 1.000 người trình độ sau đại học. Ngoài ra, cần đào tạo nghiệp vụ cho 12.000 người đáp ứng yêu cầu vận hành, khai thác, bảo trì các tuyến đường sắt.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Khoa cho biết, hiện Trường Đại học Bách khoa đào tạo hơn 1.000 sinh viên, định hướng phát triển chuyên ngành kỹ thuật đường sắt dựa trên nền tảng sẵn có về cơ khí và điện, cung cấp nền tảng vững chắc để người học phát triển nghề nghiệp hiệu quả trong 3 - 5 năm sau tốt nghiệp.

Về giải pháp then chốt cho nguồn nhân lực ngành đường sắt, Tiến sĩ Tô Thanh Tuần Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng công nghệ quốc tế LILAMA2 nhấn mạnh sự hợp tác chặt chẽ giữa 3 chủ thể là nhà trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Lê Anh