Phát triển nông nghiệp trở thành hệ sinh thái đa giá trị

Ngày 26/11, UBND TPHCM tổ chức Hội thảo "Nông nghiệp đô thị - tương lai nông nghiệp trong lòng Thành phố, đổi mới để phát triển bền vững", dưới sự chủ trì của Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Minh Thạnh.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Minh Thạnh cho biết, TPHCM đã bước vào giai đoạn phát triển mới với diện tích tự nhiên hơn 6.722 km², dân số hơn 14 triệu người, đóng góp gần 25% GDP và hơn 30% ngân sách quốc gia.

Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030 xác định tầm nhìn đến năm 2030–2050: Xây dựng thành phố văn minh, hiện đại, hội nhập quốc tế sâu rộng, trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, thuộc nhóm 100 thành phố toàn cầu. Trong cấu trúc phát triển đó, nông nghiệp đô thị - nông nghiệp công nghệ cao - nông nghiệp sinh thái, hữu cơ không chỉ là ngành sản xuất, mà là trụ cột quan trọng của không gian sinh thái - môi trường - an ninh nguồn nước - bản sắc đô thị.

Không gian nông nghiệp đủ điều kiện hình thành các vùng sản xuất lớn

Phân tích về những cơ hội và thách thức mới đặt ra cho ngành Nông nghiệp TPHCM, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Bùi Minh Thạnh nhấn mạnh, quá trình sáp nhập tạo ra không gian nông nghiệp rộng hơn 454.000 ha, đủ điều kiện hình thành các vùng sản xuất quy mô lớn, đa dạng hệ sinh thái.

Trong đó, khu vực TPHCM đóng vai trò trung tâm giống, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp đô thị. Khu vực Bình Dương chuyên canh cây công nghiệp, chăn nuôi quy mô lớn, phát triển theo hướng hữu cơ - an toàn. Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu phát triển nông nghiệp công nghệ cao; sản phẩm đặc sản; thủy sản mặn - lợ; du lịch nông nghiệp - sinh thái.

Tuy nhiên, tốc độ đô thị hóa nhanh khiến đất nông nghiệp thu hẹp, lao động nông nghiệp già hóa, hệ sinh thái suy giảm. Tình trạng ngập úng do biến đổi khí hậu, triều cường và mưa cực đoan ngày càng nghiêm trọng, đòi hỏi nông nghiệp phải đóng vai trò hạ tầng xanh tự nhiên giúp giữ thấm và làm chậm dòng chảy, giảm nguy cơ ngập cho đô thị.

Bên cạnh đó, nhu cầu nông nghiệp xanh, sạch, hữu cơ, du lịch trải nghiệm gia tăng, trong khi quy mô sản xuất tập trung còn hạn chế. Đồng thời, yêu cầu tăng trưởng kinh tế hai con số và xây dựng nông thôn mới đặt ra nhiệm vụ chuyển đổi sang mô hình giá trị gia tăng cao, công nghệ, tuần hoàn, bền vững.

Nông nghiệp đóng vai trò lá chắn sinh thái

Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Minh Thạnh cho biết, Thành phố đang điều chỉnh quy hoạch đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Về tầm nhìn chiến lược, TPHCM đề ra 5 định hướng lớn, trong đó nhấn mạnh phát triển nông nghiệp trở thành hệ sinh thái đa giá trị gồm: Sản xuất hàng hóa công nghệ cao; không gian xanh điều hòa khí hậu; vùng trữ - giữ nước tự nhiên chống ngập; cực tăng trưởng du lịch nông nghiệp - sinh thái. Nông nghiệp sẽ được tích hợp vào cấu trúc đô thị thông minh, xanh, bền vững.

Thành phố cũng đặt mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp quốc gia, tập trung vào: Trung tâm nghiên cứu giống chất lượng cao; phòng thí nghiệm công nghệ sinh học - tế bào; trung tâm dữ liệu và dự báo nông nghiệp số; cụm công nghiệp chế biến sâu và logistics nông sản phục vụ toàn vùng Đông Nam Bộ.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nông nghiệp đóng vai trò lá chắn sinh thái, bảo vệ Thành phố thông qua hệ thống rừng, sông rạch, ao hồ, ruộng vườn và đầm phá, góp phần điều hòa nước và giảm thiểu rủi ro thiên tai. Cùng với đó, Thành phố hướng tới hình thành các hành lang kinh tế nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ dọc Vành đai 3, Vành đai 4, cao tốc TPHCM - Vũng Tàu, gắn với cảng biển, cảng sông, sân bay và trung tâm logistics.

Mô hình kinh tế nông nghiệp đô thị được xác định theo hướng nông dân trở thành "công dân nông nghiệp số", ứng dụng AI, IoT, blockchain trong sản xuất, quản lý và truy xuất nguồn gốc, hướng đến xuất khẩu chất lượng cao.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận về lợi thế, động lực cũng như điểm nghẽn của nông nghiệp đô thị; đề xuất cơ chế chính sách nhằm thúc đẩy nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, công nghệ cao; hình thành vùng sản xuất hàng hóa lớn, gắn kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ; phát triển mảng xanh bền vững cho đô thị.

TS. Tô Thị Thùy Trang, Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp đô thị TPHCM thời gian tới. Theo đó, cần quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp tập trung, ưu tiên khoanh vùng và bảo vệ diện tích đất nông nghiệp quan trọng đã được quy hoạch cho nông nghiệp đô thị và nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Xây dựng cơ chế, chính sách thuê đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất linh hoạt, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp đô thị quy mô lớn để dễ dàng áp dụng công nghệ và cơ giới hóa. Đồng thời, đơn giản hóa thủ tục vay vốn ưu đãi, đặc biệt cho các dự án đầu tư vào hạ tầng công nghệ (nhà kính, IoT, AI), chấp nhận tài sản hình thành trên đất nông nghiệp (nhà kính, nhà màng, hệ thống máy móc) làm tài sản thế chấp.

Lê Anh