Thể chế pháp lý đóng vai trò kiến tạo giúp DN phát triển bền vững

Ngày 25/8, Hội thảo khoa học với chủ đề "Thể chế kiến tạo - Khơi thông dòng chảy phát triển" do Trường Đại học Luật TPHCM phối hợp cùng Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam và Hội Doanh nghiệp xanh TPHCM tổ chức. Đây cũng là phiên chuyên đề pháp lý, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 (VPSF 2025).

Tiến sĩ Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TPHCM nhấn mạnh Nghị quyết số 57, Nghị quyết số 66, Nghị quyết số 68 và Nghị quyết số 59 của Bộ Chính trị đã được ban hành và đi vào cuộc sống, đặt ra mục tiêu lớn về xây dựng một nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập sâu rộng dựa trên đổi mới sáng tạo. Trong đó, khu vực kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng.

Theo TS. Lê Trường Sơn, để đạt được mục tiêu trên thể chế pháp lý phải đóng vai trò kiến tạo phát triển, vừa đảm bảo sự minh bạch, vừa khơi thông mọi nguồn lực, nuôi dưỡng tinh thần doanh nhân và bảo vệ doanh nghiệp trước những rủi ro không đáng có.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, cho rằng, việc hoàn thiện thể chế không chỉ là yêu cầu chiến lược mà còn mang tính thực tiễn cấp thiết trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt. Một hệ thống pháp luật minh bạch, công bằng và nhất quán sẽ giúp nâng cao chỉ số cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển các thành phần kinh tế, từ khu vực tư nhân đến doanh nghiệp nhà nước và khối FDI.

Đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nhân trẻ - là những chủ thể chịu tác động trực tiếp từ chính sách. Do đó, pháp luật cần chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy kiến tạo, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, coi công cụ pháp lý không chỉ để điều tiết mà còn để thúc đẩy phát triển.

Đi vào vấn đề cụ thể đối với các DN, luật sư Trần Đình Chiến, Công ty Luật TNHH AVB Lawyers kiến nghị Nhà nước nên mở rộng áp dụng thủ tục tố tụng rút gọn; thí điểm nguyên tắc "loser pays" - bên thua kiện phải chịu chi phí tố tụng. Đồng thời giới hạn hình sự hóa quan hệ kinh tế để bảo vệ doanh nghiệp khỏi rủi ro không đáng có.

Còn với các Hội, Hiệp hội, cần thành lập Ban pháp lý chuyên trách, triển khai đào tạo định kỳ. Xây dựng cơ sở dữ liệu pháp luật và cơ chế trọng tài, hòa giải nội bộ, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp xử lý tranh chấp nhanh chóng và hiệu quả.

Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng, Giảng viên khoa Luật hình sự, Trường Đại học Luật TPHCM cũng nhấn mạnh rằng, pháp luật hình sự không chỉ là công cụ đấu tranh chống tội phạm, mà còn là bộ phận quan trọng trong việc thiết lập trật tự pháp lý. Mục đích nhằm bảo đảm an toàn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp.

Theo bà Hồng, một hệ thống pháp luật minh bạch và công bằng sẽ trở thành "bệ đỡ" giúp khu vực tư nhân phát triển bền vững. Song, tình trạng "hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế" đang gây tâm lý e ngại cho doanh nghiệp. Không ít tranh chấp kinh tế, lẽ ra có thể giải quyết bằng biện pháp dân sự hoặc trọng tài, lại bị chuyển thành vụ án hình sự, dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doanh bị ảnh hưởng nặng nề.

TS. Hồng kiến nghị chính sách pháp luật hình sự phải đi theo hướng giảm hình sự hóa trong lĩnh vực kinh tế, phân định rõ ràng giữa trách nhiệm dân sự, hành chính và hình sự. Những hành vi vi phạm có thể khắc phục bằng biện pháp dân sự hoặc kinh tế thì không nên đưa vào tố tụng hình sự. Ngược lại, đối với những hành vi nguy hiểm thực sự cho xã hội như gian lận, rửa tiền, hay phá hoại môi trường cần xử lý nghiêm minh để bảo vệ sự công bằng và niềm tin của doanh nghiệp chân chính.

Minh Thi