Thời điểm “bản lề” của công nghiệp hỗ trợ Việt Nam

"Cơ hội vàng" và sức ép chuyển mình

Trước làn sóng tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đang đứng trước "cơ hội vàng" chưa từng có, nhưng cũng đối mặt sức ép chuyển mình khốc liệt về công nghệ, ESG và năng lực cạnh tranh

Chiều 4/12, tại Trung tâm Triển lãm Quốc tế WTC Expo (phường Bình Dương, TPHCM), Diễn đàn "Thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu" do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TPHCM (ITPC) phối hợp Hiệp hội CNHT Việt Nam (VASI), Hiệp hội CNHT TPHCM (HASI) và Viện Quản trị Chính sách và Chiến lược phát triển (IPADS) tổ chức.

Chia sẻ tại diễn đàn, bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc ITPC cho biết, TPHCM sau hợp nhất tiếp tục giữ vai trò đầu tàu kinh tế cả nước với GRDP năm 2024 hơn 123 tỷ USD. Trong cấu trúc phát triển mới, khu vực trung tâm giữ vai trò trung tâm tài chính - công nghệ; phía Bắc (Bình Dương) là "thủ phủ" công nghiệp công nghệ cao; phía Đông Nam (Bà Rịa - Vũng Tàu) phát triển kinh tế biển và logistics. Trên nền tảng đó, TPHCM xác định công nghiệp hỗ trợ là ngành công nghiệp nền tảng, quyết định năng lực cạnh tranh dài hạn.

TPHCM đang triển khai bốn nhóm nhiệm vụ lớn: Hoàn thiện chính sách đất đai, tín dụng, thuế; phát triển các khu - cụm CNHT chuyên sâu; thúc đẩy đổi mới công nghệ, chuyển đổi số và đào tạo nhân lực chất lượng cao; tăng cường kết nối doanh nghiệp nội với các tập đoàn đa quốc gia thông qua các hoạt động xúc tiến, triển lãm, kết nối cung - cầu.

Theo các chuyên gia, để nền kinh tế mạnh thì phải có hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ mạnh, tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp (DN). Hiện nay lĩnh vực CNHT ở Việt Nam nói chung, TPHCM nói riêng tuy có tiềm năng nhưng còn phân tán, thiếu liên kết, còn phụ thuộc nhiều vào linh kiện và thiết bị nhập khẩu.

Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VASI, cho biết, mạng lưới CNHT Việt Nam hiện quy tụ hơn 420 hội viên, doanh thu năm 2024 đạt 4,58 tỷ USD, tập trung tại Hà Nội, Đà Nẵng và TPHCM. Cơ cấu ngành phản ánh năng lực sản xuất đa dạng: Chế biến kim loại chiếm 55%, nhựa - cao su 25%, điện - điện tử 10%, còn lại là tự động hóa và các ngành khác.

Các DN đang tham gia chuỗi cung ứng theo mô hình: Sản xuất theo thiết kế của khách hàng (OEM); sản xuất theo thiết kế sẵn có của nhà máy và có thể tùy chỉnh (ODM) và tự thiết kế, sản xuất và bán sản phẩm dưới thương hiệu riêng của mình (OBM). Đồng thời các DN cung ứng cho nhiều ngành mũi nhọn như ô tô, bán dẫn, năng lượng tái tạo, thiết bị y tế, hàng không vũ trụ. Đáng chú ý, xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Bắc Mỹ, Nhật Bản tăng 50-60%, Trung Quốc 40-50%, ASEAN 35-40%.

Để trụ vững ở "sân chơi" quốc tế, doanh nghiệp CNHT Việt Nam đã chuẩn hóa hàng loạt hệ thống quản lý chất lượng như ISO 9001, IATF 16949, AS 9100D, cùng các tiêu chuẩn môi trường, trách nhiệm xã hội. Nhiều doanh nghiệp đã cung ứng trực tiếp linh kiện phức tạp cho Toyota, Hyundai, VinFast, LG, Honda… trong cả lĩnh vực ô tô lẫn điện tử.

Phó Chủ tịch VASI cho biết, giai đoạn 2025-2026, VASI xác định ưu tiên tối ưu hóa QCD (Quality - Cost - Delivery), tích hợp ESG và số hóa, khuyến nghị DN mở rộng từ cung ứng linh kiện đơn lẻ sang cụm linh kiện, từng bước làm chủ OEM - ODM - OBM.

Nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng

Tại diễn đàn, nhiều ý kiến nhận định từ các chuyên gia và DN đều cho rằng, CNHT Việt Nam đang đứng ở thời điểm bản lề. Cơ hội lớn chưa từng có đang mở ra từ làn sóng dịch chuyển đầu tư, nhưng nếu doanh nghiệp không kịp nâng cấp công nghệ, tiêu chuẩn và quản trị, nguy cơ bị "bỏ lại phía sau" là rất rõ ràng.

Từ góc nhìn doanh nghiệp FDI, ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa, Phó Giám đốc Phát triển kinh doanh Công ty SMC Precision, cho rằng chuỗi cung ứng toàn cầu đang dịch chuyển nhanh từ "toàn cầu hóa" sang "khu vực hóa". Trong đó, Việt Nam nổi lên như điểm đến hấp dẫn, mở ra cơ hội cho doanh nghiệp nội tham gia vào chuỗi cung ứng cấp 2, cấp 3 của các tập đoàn đa quốc gia.

Tuy nhiên, để nắm bắt cơ hội, yêu cầu đặt ra ngày càng khắt khe, các tiêu chí ESG đã trở thành "giấy thông hành" bắt buộc, từ giảm phát thải CO₂, sử dụng năng lượng tái tạo đến kiểm toán nhà máy hay truy xuất nguồn gốc 100% bằng QR, kiểm soát chất lượng bằng Vision System…

Câu chuyện SMC Precision trở thành nhà cung ứng cấp 1 của Samsung sau khi chủ động đầu tư nhà máy, dây chuyền trước khi có đơn hàng được xem là minh chứng rõ nét cho tư duy "đi trước một bước" để bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Từ kinh nghiệm thực tiễn đó, ông Khoa nêu sáu trụ cột năng lực của nhà cung cấp Việt Nam cần đáp ứng nếu muốn tham gia sâu vào chuỗi cung ứng đó là: năng lực công nghệ - sản xuất; hệ thống quản lý chất lượng; số hóa dữ liệu; năng lực tài chính minh bạch; R&D; và tuân thủ trách nhiệm xã hội - môi trường.

Lê Anh