Nghị quyết 98/2023/QH15: Điểm nhấn định hình nhiệm kỳ cũ, tạo thế cho giai đoạn mới

Bước vào Đại hội Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, những kết quả bước đầu của Nghị quyết 98 không chỉ minh chứng cho tinh thần dám nghĩ, dám làm, mà còn đặt nền móng cho tầm nhìn TPHCM phát triển "vượt tầm", hướng đến mô hình siêu đô thị thông minh, hiện đại. Nhân dịp này, phóng viên Báo điện tử Chính phủ đã có cuộc trao đổi với ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội, nguyên Chủ tịch UBND TPHCM, người trực tiếp tham gia xây dựng và triển khai Nghị quyết 98.

Là người trực tiếp tham gia xây dựng Nghị quyết 98/2023/QH15, ông đánh giá thế nào sau hơn 2 năm triển khai Nghị quyết vào thực tiễn? TPHCM đang đề nghị điều chỉnh Nghị quyết 98 để kịp trình Quốc hội vào tháng 10 tới, ông có ý kiến thế nào về vấn đề này?

Ông Phan Văn Mãi: Rút kinh nghiệm từ việc tổ chức thực hiện Nghị quyết 54/2017/QH14, trong quá trình chuẩn bị trình Quốc hội ban hành Nghị quyết 98, TPHCM đã chủ động xây dựng trước các nội dung, nghị quyết chuyên đề của HĐND Thành phố và kế hoạch triển khai của UBND Thành phố để ngay khi Nghị quyết có hiệu lực là bắt tay thực hiện. Nhờ đó, bên cạnh việc kế thừa những cơ chế từ Nghị quyết 54, Thành phố đã triển khai nhanh Nghị quyết 98 và đến nay ghi nhận nhiều kết quả tích cực, mang lại tác động thực chất đến kinh tế - xã hội.

Cụ thể, trong tổng số 44 cơ chế, chính sách của Nghị quyết, 36 nội dung đã được đưa vào thực tiễn, được cụ thể hóa bằng nghị quyết của HĐND Thành phố và quyết định của UBND Thành phố, tạo chuyển biến rõ rệt trên các lĩnh vực.

Về đầu tư và tài chính - ngân sách, Thành phố được tăng quyền chủ động trong quyết định danh mục dự án, rút ngắn thời gian thẩm định, đồng thời huy động mạnh mẽ các nguồn lực xã hội thông qua hơn 30 dự án PPP, đặc biệt ở các công trình giao thông trọng điểm như Vành đai 3, Metro số 1. Cơ chế vay vốn, phát hành trái phiếu địa phương và điều tiết ngân sách được linh hoạt hơn, giúp Thành phố có thêm nguồn lực đầu tư hạ tầng chiến lược.

Về cơ chế hỗ trợ lãi suất đối với các dự án đầu tư được Công ty Đầu tư-Tài chính Nhà nước TPHCM (HFIC) cho vay phát triển kinh tế - xã hội, Thành phố đã bố trí số vốn đầu tư công 1.500 tỷ đồng. Nhằm triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ lãi suất, HFIC đã thẩm định và đồng ý cho vay 15 dự án với tổng mức vốn vay 1.072 tỷ đồng. Đến nay, đã có 3 dự án với tổng mức đầu tư 423,405 tỷ đồng, trong đó số vốn vay được ngân sách hỗ trợ lãi suất là 221,623 tỷ đồng đã được phê duyệt tham gia chính sách, đang thẩm định 6 dự án, với tổng mức đầu tư 1.978 tỷ đồng; trong đó, vốn vay 1.324 tỷ đồng.

Trong lĩnh vực quản lý đô thị, Thành phố ban hành kế hoạch phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD); đẩy mạnh cải cách hành chính, rút ngắn 35-40% thời gian xử lý hồ sơ đầu tư.

Về cơ chế hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp trong các lĩnh vực ưu tiên của Thành phố, đã hỗ trợ đối với 66 dự án với tổng kinh phí trên 4,3 tỷ đồng; xét duyệt đạt 152 dự án với tổng kinh phí đề xuất hỗ trợ là 10,3 tỷ đồng.

Về cơ chế chính sách ưu đãi đối với các tổ chức khoa học và công nghệ công lập, đã có 21 hồ sơ đăng ký thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ để hình thành và phát triển trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế, kết quả đã đánh giá đạt 3/21 hồ sơ, trong đó 01 hồ sơ đã được phê duyệt tham gia Đề án xây dựng cơ chế thúc đẩy để hình thành và phát triển Trung tâm Nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế với kinh phí 85 tỷ đồng.

Cùng với đó, chính sách thu nhập tăng thêm cho cán bộ, cơ chế bảo vệ người dám nghĩ dám làm đã khơi dậy tinh thần đổi mới trong bộ máy công quyền; các chương trình tín dụng ưu đãi hơn 4.600 tỷ đồng giúp giảm tỉ lệ hộ nghèo xuống dưới 0,5%.

Nhờ những kết quả đó, tăng trưởng GRDP của Thành phố đạt bình quân trên 7%/năm, thu ngân sách tăng 12%/năm, môi trường đầu tư tiếp tục được cải thiện, củng cố vị thế TPHCM là đầu tàu kinh tế và trung tâm đổi mới sáng tạo của cả nước.

Những kết quả này chứng minh Nghị quyết 98 đã đi đúng hướng, khơi thông nhiều điểm nghẽn, mở đường cho các động lực tăng trưởng mới. Không chỉ là các chính sách đơn lẻ, Nghị quyết 98 còn tạo ra một khuôn khổ thể chế thử nghiệm toàn diện, từ mô hình chính quyền, tài chính ngân sách, đến khoa học công nghệ, hợp tác công tư để TPHCM phát huy vai trò đầu tàu, trung tâm đổi mới sáng tạo của cả nước.

Về sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 sắp tới, theo tôi là cần thiết và không chỉ sửa để khắc phục những bất cập phát sinh trong quá trình tổ chức thực hiện mà cần nghiên cứu sâu, toàn diện để đề xuất những cơ chế chính sách vượt trội theo yêu cầu phát triển của TPHCM mới. Đây là vấn đề rất quan trọng, giúp Thành phố mới phát huy hết tiềm năng, tiên phong dẫn dắt phát triển trong kỷ nguyên mới.

Vậy theo ông, TPHCM mới cần tập trung những vấn đề gì và việc điều chỉnh Nghị quyết 98 sẽ góp phần giải quyết những vấn đề đó ra sao?

Ông Phan Văn Mãi: Tôi rất phấn khởi và nhìn thấy một không gian rộng lớn, những cơ hội mới giúp TPHCM nâng tầm phát triển ở nhóm các đô thị lớn trên thế giới.

Theo tôi, với TPHCM mới, có mấy vấn đề đặt ra cần nghiên cứu sâu hơn để có cơ chế chế sách đồng bộ, xứng tầm.

Thứ nhất, xác lập mô hình quản trị siêu đô thị, phù hợp với đặc thù của một thành phố vùng thông minh, có tầm vóc quốc tế như London, Tokyo hay Seoul. TPHCM mới không thể chỉ là một đô thị hành chính đơn thuần. Chúng ta cần khung pháp lý riêng cho mô hình siêu đô thị, nơi kết nối các đô thị vệ tinh, vùng công nghiệp, dịch vụ, công nghệ cao trong một thể thống nhất, được phân quyền mạnh và vận hành bằng dữ liệu.

Thứ hai, đổi mới phương thức quản trị bằng công nghệ và dữ liệu, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. TPHCM cần tận dụng trí tuệ nhân tạo, công nghệ dự báo để hoạch định chính sách, quản lý đô thị thông minh, đồng thời giải quyết các "điểm nghẽn chiến lược" như hạ tầng giao thông, nhà ở, logistics, nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thứ ba, hoàn thiện cơ chế huy động và sử dụng nguồn lực, đây là điều kiện tiên quyết để Thành phố bứt phá. Các cơ chế cần được nghiên cứu, sửa đổi gồm: Tỷ lệ điều tiết ngân sách giữa Trung ương và TPHCM; Cơ chế vay, đầu tư cho các công trình trọng điểm; Khai thác hiệu quả tài sản công, tài nguyên đô thị; Cơ chế hợp tác công - tư trong đầu tư hạ tầng, y tế, giáo dục, môi trường; Chính sách mạnh mẽ hơn để phát triển khoa học công nghệ, kinh tế tư nhân, thị trường đổi mới sáng tạo. Song song đó là việc xây dựng đội ngũ cán bộ ngang tầm đô thị dẫn dắt, có chính sách bảo vệ, khuyến khích những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. "

Trên cương vị là Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội, ông sẽ hỗ trợ như thế nào để TPHCM có thể hoàn thành việc điều chỉnh Nghị quyết 98?

Ông Phan Văn Mãi: Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội đã và sẽ phối hợp chặt chẽ với Thành phố và các cơ quan liên quan để hoàn thiện hồ sơ trình Quốc hội xem xét trong kỳ họp tháng 10/2025. Ủy ban sẽ cùng Thành phố rà soát kỹ các đề xuất đồng thời tham chiếu các kinh nghiệm quốc tế về mô hình đô thị đặc biệt, cơ chế tài chính vùng, chính quyền đô thị thông minh để hoàn thiện dự thảo nghị quyết.

Việc điều chỉnh Nghị quyết 98 sắp tới không chỉ là sửa một nghị quyết, mà còn là mở ra không gian phát triển mới cho TPHCM, tạo động lực lan tỏa cho cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và đất nước.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Anh Thơ (thực hiện)